“VOX POPULI...” ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ: ”ΠΕΡΙ ΚΡΙΤΙΚΩΝ”.

“..Η ευγλωττία του Φράγκου κατακτητού ήτο ακαταμάχητος. “Πίστευσον ή σε φονεύω”....και όλος εκείνος ο όχλος επήδα εις την κολυμβήθραν ως αι νήσσαι εις τους λάκκους αφού βρέξει”

(Ε.Ροίδης “Η Πάπισσα Ιωάννα”)

Πριν λίγες μέρες η Λυρική Σκηνή που φέρει τον πολύπαθο τίτλο “Εθνική” ανακοίνωσε σε συνέντευξη Τύπου το πρόγραμμα της νέας Καλλιτεχνικής Περιόδου. Για να διασκεδάσουν τα πλήθη του αιμοδιψούς οπερόφιλου Κοινού , πετάχτηκαν στα θηρία του Κολοσσαίου ως Χριστιανοί Μάρτυρες οι κατάπτυστοι μουσικοκριτικοί ενώ τα πλήθη αλαλάζοντα φώναζαν “Πιστεύσατε ή σας φονεύουμε”.

Αλλοίμονο όμως τα θηρία αναγνωρίζοντας την ηπιότητα και την νηφαλιότητα και κυρίως την αθωότητά τους, αρνήθηκαν να τους αγγίξουν και αντ' αυτού κάθισαν δίπλα τους σαν άκακα ζωάκια.

Το έγκλημά τους , ήταν πως αποδέχθηκαν χωρίς καμία διάθεση κριτικής ό,τι τους σέρβιρε η προηγούμενη Διοίκηση ως μάνα εξ ουρανού. Τίποτε το πιο ανακριβές. Ο υπογράφων πάρα πολλές φορές κατέκρινε τις επιλογές των υπευθύνων προγραμματισμού όποτε έκρινε αναγκαίο, χωρίς φόβο και πάθος, ενώ παραγωγές που ανέβαζαν το καλλιτεχνικό και μουσικό επίπεδο των παραστάσεων αντιμετωπίζονταν θετικά. Ο κριτικός οφείλει να παραμένει απόλυτα ειλικρινής ως προς τον εαυτό του , αλλά και ως προς το κοινό που τον διαβάζει.

Βεβαίως πολύ θα ήθελαν ορισμένοι να μην υπήρχαν, ή να είναι έγκλειστοι και φιμωμένοι μέσα σε ένα μουσικό Νταχάου, όπου θα τιμωρούνταν ανάλογα με τις αισθητικές τους απόψεις, και στο τέλος της ημέρας θα έκαναν την αυτοκριτική τους. Αυτομαστιγούμενοι, και ταπεινωμένοι θα παρακολουθούσαν για χιλιοστή φορά την Αιγυπτιώδη χρυσοποίκιλτη “Αίντα” από παράσταση της Αρένας της Βερόνας σαν το ύψιστο παράδειγμα αισθητικής τελειότητας.

Έτσι μετά από μερικά χρόνια αισθητικής λοβοτομής θα ήταν έτοιμοι να παραδοθούν στις Λυρικές Αίθουσες, καταχειροκροτώντας ό,τι τους προσφέρεται χωρίς ίχνος κριτικής διάθεσης. Όμως αυτά δυστυχώς ανήκουν στη σφαίρα της υπερβολής, ή μήπως όχι; Μήπως άραγε ο κίνδυνος να συμβούν αυτά δεν είναι και δα και τόσο μακρινός; Γιατί όμως αυτό το μένος εναντίον τους; Ποιόν ή ποιούς κάνουν να νοιώθουν άβολα με την παρουσία τους και ποιους βολεύει η σιωπή τους;

Δεν νομίζω πως εδώ είναι ο χώρος για να δικαιώση κανείς ή να απαξιώση το έργο των κριτικών, αυτό ανήκει σε άλλου είδους χώρους. Οι μουσικοκριτικοί υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, όσο υπάρχει Τέχνη. Σίγουρα πολλές φορές σφάλλουν ή έχουν αναχρονιστικές απόψεις, αυτό θα το δει κανείς αν ανατρέξει σε κριτικούς του παρελθόντος. Όμως στην Τέχνη δεν υπάρχει τίποτα το σίγουρο και το ασφαλές. Δεν υπάρχουν όπερες που είναι πιο δημοφιλείς από άλλες απλούστατα γιατί η Τέχνη είναι μια δυναμική που αλλάζει μαζί με τα γούστα και την αισθητική της κάθε εποχής. Κάποτε ο “Φάουστ” του Γκουνώ ή η “Εβραία” του Αλεβύ ήταν τα πιο δημοφιλή έργα, αργότερα κατέστησαν σπάνια, σήμερα επανέρχονται….

Οι υπεύθυνοι λοιπόν της ΕΛΣ καλά θα κάνουν να ασχοληθούν ο καθένας με τον τομέα του, στον οποίο είμαι σίγουρος πως μπορούν να προσφέρουν και να πετύχουν πολλά, και ήδη το έχουν κάνει , χωρίς όμως να ρίχνουν ευθύνες σε άλλους για τις αποτυχίες της κάθε Διοίκησης στους κριτικούς, οι οποίοι στο κάτω κάτω είναι υποχρεωμένοι να βλέπουν και να ακούνε τα πάντα (πολλές φορές με κίνδυνο της ψυχικής τους υγείας), ακριβώς γιατί νοιώθουν την ευθύνη του έργου που επιτελούν, δηλαδή να καταγράφουν με γνώμονα την γνώση και την μουσική τους παιδεία, όσο πιο ειλικρινά μπορούν, τα τεκταινόμενα επί σκηνής, ούτως ώστε η άποψή τους να βοηθήσει τους δημιουργούς στο έργο τους. Δεν είναι δουλειά τους να δημιουργούν αισθητικά ρεύματα, απλά να τα καταγράφουν και να τα αξιολογούν, βοηθώντας έτσι το κοινό να τα εκτιμήσει. Ο επιφανής Μητρόπουλος (όχι ο γελοιογράφος αλλά ο μαέστρος) είπε κάποτε πως το κοινό προτιμάει να αναγνωρίζει και όχι να γνωρίζει, δουλειά λοιπόν των κριτικών είναι να βοηθούν το κοινό να γνωρίζει χωρίς φόβο και πάθος κάτι που σήμερα μπορεί να είναι ριζοσπαστικό, αύριο όμως μπορεί να είναι κλασσικό. Μόνο έτσι θα μπορεί ο κριτικός να είναι ειλικρινής και να στέκεται άφοβα μπροστά σε αυτούς που τον διαβάζουν, γιατί υπενθυμίζω σε όλους ανεξαιρέτως πως “scripta manent” όπως έλεγαν οι Λατίνοι, τα “γραπτά παραμένουν”, τα λόγια χάνονται στον αέρα, όπως άλλωστε και οι παραστάσεις...

ΑΛΕΞΗΣ ΣΠΑΝΙΔΗΣ